شروع عملیات ساختمانی صرفاً با دریافت پروانه ساخت امکانپذیر نیست. برای آغاز کار، باید مراحل قانونی مهمی مثل ثبت گزارش شروع عملیات، بیمه کارگران ساختمانی، تجهیز کارگاه و رعایت الزامات ایمنی و حصارکشی انجام شود. در این راهنما بهطور کامل با مراحل قانونی، مدارک مورد نیاز، استانداردهای ایمنی و پیامدهای تخلف آشنا میشوید.
تعریف و اهمیت مهلت شروع عملیات ساختمانی
مهلت شروع عملیات ساختمانی به مدت زمانی گفته میشود که مالک یا سازنده باید در آن بازه ساختوساز را آغاز کند تا پروانه صادر شده معتبر باقی بماند.
مهلت قانونی شروع عملیات:
پیش از بهمن ۱۳۹۷:
- پروانه یکمرحلهای: ۲ سال
- پروانه دومرحلهای: ۱ سال
طبق مصوبه شورای شهر:
- از بهمن ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰: ۱۲ ماه از تاریخ صدور پروانه ساختمانی
- از فروردین ۱۴۰۰ تا به امروز: مهلت شروع عملیات با تاریخ اتمام عملیات ساختمانی همزمان شده (3 یا 4 سال بسته به مشخصات ساختمان از زمان تاریخ صدور پروانه)
توجه به این بازه زمانی برای برنامهریزی پروژه ضروری میباشد.
اگر این مهلت به اتمام رسد، پروانه باطل میشود و صدور مجدد آن منوط به پرداخت مابهالتفاوت عوارض طبق ضوابط روز خواهد بود.
مبنای شروع عملیات ساختمانی چیست؟
ملاک شروع عملیات ساختمانی طی سالهای اخیر دچار تغییراتی شده است:
تعریف قدیمی (تا اسفند ۱۳۹۴):
شروع عملیات برابر بود با گودبرداری کامل تا رسیدن به تراز کف شالوده.
این تعریف در پروژههای دارای گودبرداری عمیق مشکلاتی ایجاد میکرد.
تعریف جدید:
طبق مطالب گفتهشده و بر اساس ضوابط جدید صدور پروانههای ساختمانی، مبنای شروع عملیات ساخت بهصورت زیر تعریف شده است:
تخریب کلیه بناهای موجود (از جمله بناهای واقع در عرصه اصلاحی) تا تراز صفر-صفر در نقشه مصوب معماری منضم به پروانه و تجهیز کارگاه از جمله حصارکشی، جداسازی محیط کارگاه از معبر و نصب تابلو مشخصات و گزارش ناظر به صورت سیستمی
لازم به ذکر است شروع عملیات ساختمانی فقط بعد از صدور پروانه تخریب و نوسازی و ثبت گزارش ناظر مجاز است و بعد از دریافت پروانه شهرسازی امکان شروع به عملیات وجود ندارد.
مراحل قانونی پیش از شروع عملیات ساختمانی
اخذ مجوز شروع عملیات ساختمانی مستلزم انجام فعالیت های ذیل می باشد:
- ثبت گزارش شروع به کار
ناظر پروژه باید گزارش آغاز عملیات را در سامانه شهرداری یا نظام مهندسی ثبت کند.
- تشکیل پرونده و تحویل مدارک به ناحیه
مدارک لازم:
- اصل و کپی پروانه
- اصل و کپی سند
- نقشه معماری و سازه
- دفترچه کمیته نما
- اصل و کپی برگه شروع به کار
- مدارک هویتی مالک یا وکیل
- در صورت نیاز: رضایت محضری همسایگان برای اجرای نیلینگ یا انکراژ
- قرارداد ناظر و مالک و مجری و مالک
نکته: تمام مدارک باید مهر و امضای دفتر خدمات را داشته باشند.
- اخذ بیمه مسئولیت ساختمانی (بیمه کارگران)
این بیمه برای پوشش خسارات احتمالی ضروری میباشد.
- رعایت الزامات ایمنی و حصارکشی
قبل از شروع عملیات، حصارکشی و ایمنی محیط پروژه باید رعایت شود:
رنگ حصار:
- بالای حصار آبی
- پایین حصار سفید
ابعاد مجاز پیشروی:
حداکثر ۱ متر تا ۱.۳ متر به عرض پیادهرو (استعلام دقیق با ناحیه)
مشخصات حصار:
- ارتفاع حداقل ۱۹۰ سانتیمتر
- جلوگیری از ورود افراد غیرمجاز

مسقفسازی گذر:
- اگر فاصله بنا از گذر کمتر از ۴۰٪ ارتفاع بنا (تخریب) یا ۲۵٪ (تعمیر) باشد، گذر باید مسقف شود.
- ارتفاع گذر سرپوشیده: حداقل ۲.۵ متر
- عرض گذر: حداقل ۱.۵ متر
- ضخامت تخته پوشش سقف: حداقل ۵ سانتیمتر

نرده حفاظتی:
- الزامی اگر ارتفاع سقوط بیش از ۱.۲ متر باشد.
- ارتفاع نرده: بین ۹۰ تا ۱۱۰ سانتیمتر
- مقاومت نرده: حداقل ۱۰۰ کیلوگرم نیرو در هر متر مربع
داربست:
- مقاومت در برابر ۴ برابر بار وارده
- مهار منظم به اسکلت اصلی ساختمان
- بازدید و کنترل دورهای

- نصب تابلو مشخصات پروژه
فرم درخواست تابلو:
از ناحیه شهرداری دریافت میشود.
اطلاعات درجشده روی تابلو:
- پلاک ثبتی
- شماره پرونده
- نام مالک، ناظر، سازنده
- کاربری ملک (مسکونی، تجاری…)
- تعداد طبقات
- تاریخ شروع و اتمام پروژه
ابعاد تابلو:
- زمینهای زیر ۳۰۰۰ متر: 60*105
- زمینهای بالای ۳۰۰۰ متر: 100*100


پیامدهای شروع عملیات ساختمانی بدون مجوز
اگر عملیات ساختمانی بدون تکمیل مراحل قانونی و تایید ناظر آغاز شود، مالک یا سازنده با عواقب جدی روبهرو خواهد شد:
- توقف فوری عملیات توسط شهرداری
- گزارش تخلف به نظام مهندسی و کمیسیون ماده ۱۰۰
- جریمه نقدی و هزینههای ابطال یا تمدید پروانه
- عدم پوشش بیمه کارگران ساختمانی
- مسئولیت حقوقی و کیفری در برابر حوادث
بنابراین هیچگاه پیش از اخذ دستور و ثبت گزارش شروع عملیات، فعالیت اجرایی انجام ندهید.
نکات مهم در تحویل ملک کلنگی بعد از امضای قرارداد مشارکت
اگر قرارداد مشارکت در ساخت را امضا کردهاید و حالا زمان تحویل ملک به سازنده رسیده است، حتماً قبل از شروع عملیات تخریب و نوسازی به این نکات توجه کنید:
اطمینان از نوع پروانه ساختمانی
بررسی کنید پروانه صادر شده تخریب و نوسازی باشد، نه پروانهای از نوع شهرسازی یا اضافه بنا. این موضوع برای شروع قانونی عملیات الزامی است و اگر اشتباهی رخ دهد، مسئولیت حقوقی با مالک و سازنده خواهد بود.
تطبیق مدارک با مراحل قانونی
قبل از تحویل رسمی ملک و کلید، چک کنید که مدارک زیر آماده و ثبت شده باشد:
- گزارش شروع عملیات توسط مهندس ناظر
- بیمه مسئولیت ساختمانی (بیمه کارگران)
- قرارداد نظارت و اجرای پروژه
- فرم یا گزارش شروع عملیات ساختمانی
- مجوزهای حصارکشی و رعایت الزامات ایمنی کارگاه
بازدید حضوری ملک
مالک یا نماینده قانونی مالکین باید در محل حاضر شوند و اطمینان حاصل کنند:
- حصارکشی طبق ضوابط انجام شده.
- تابلو مشخصات نصب شده.
- دسترسی ایمن به کارگاه فراهم شده.
این بررسیها از بروز اختلافات و ادعاهای بعدی جلوگیری میکند و روند اجرای پروژه را شفاف و قانونی پیش میبرد.
جمعبندی
شروع عملیات ساختمانی، صرفاً با یک مجوز یا پروانه ساده محقق نمیشود. رعایت مهلت شروع، تکمیل مراحل قانونی و توجه به الزامات ایمنی، ضامن اعتبار پروانه و امنیت کارگاه است. اگر تجربه کافی در این زمینه ندارید پیشنهاد میشود قبل از هر اقدامی، از متخصصان فنی راهنمایی بگیرید.
همزمان با تاریخ مهلت اتمام عملیات ساختمانی (بسته به مشخصات ساختمان 3، 4 سال بعد از تاریخ صدور پروانه)ملاک شروع عملیات ساختمانی چیست؟
تخریب کلیه بناهای موجود (از جمله بناهای واقع در عرصه اصلاحی) تا تراز صفر-صفر در نقشه مصوب معماری منضم به پروانه و تجهیز کارگاه از جمله حصارکشی، جداسازی محیط کارگاه از معبر و نصب تابلو مشخصات و گزارش ناظر به صورت سیستمی
درخواست مشاوره
اگر قصد شروع پروژه ساختوساز دارید و نیاز به راهنمایی فنی دارید میتوانید از کارشناسان ما در این زمینه کمک بگیرید.
برای دریافت مشاوره کافی است با ما تماس بگیرید یا از طریق لینک زیر درخواست مشاوره خود را ثبت کنید.
اصول و ضوابط طراحی معماری
وجه تمایز شما در دانش ساختمان سازی، تسلط به ضوابط معماری است.
در نظر داریم چکیدهای از ضوابط معماری و شهرسازی شهرداری تهران، ضوابط آتش نشانی و سازمان نظام مهندسی را مرور کنیم. و یاد بگیریم که چگونه این ضوابط را در طراحی پلانها و ساختمانها به کار ببریم تا از رفت و برگشتها و و عدم تایید نقشهها جلوگیری کنیم.