ابعاد و تعداد آسانسور جهت طراحی پلان

آیا می‌دانستید تعداد آسانسور و راه‌پله در ساختمان شما می‌تواند به‌راحتی ده‌ها متر از فضای مفید واحدها را کم یا زیاد کند؟
گاهی فقط یک “راه‌پله دوم” یا “آسانسور ویژه آتش‌نشانی” باعث می‌شود بخشی از ملک شما به مشاعات اختصاص یابد و سود نهایی ساخت کاهش پیدا کند آن‌هم بدون اینکه از قبل در قرارداد مشارکت پیش‌بینی شده باشد!

در این نوشته، با زبانی ساده و کاربردی، مهم‌ترین ضوابط مربوط به آسانسور را می‌کنیم:

• آیا ساختمان‌های نوساز باید حتماً آسانسور داشته باشند؟
  
• چه زمانی وجود آسانسور آتش‌نشانی یا برانکاردبر الزامی است؟
  
• اگر در هر طبقه بیش از چند واحد باشد نیاز به دو آسانسور داریم؟
  
• ابعاد استاندارد آسانسور چه تاثیری بر طراحی پلان و سهم مشاعات دارد؟

در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی، پیش از انجام هر اقدامی مانند مشارکت در ساخت یا فروش، محاسبه دقیق متراژ بنا و بررسی ظرفیت ساخت‌وساز انجام می‌شود. با این حال، عدم آشنایی کافی با ضوابط شهرداری و مقررات فنی موجب می‌شود محاسبات به‌درستی انجام نشود و این موضوع در نهایت به اختلاف نظر بین طرفین قرارداد منجر می‌گردد. این اختلافات می‌تواند روند مذاکرات را مختل کرده و از شکل‌گیری توافقی مؤثر جلوگیری کند.

الزامات و ضوابط آسانسور

الزامات تعداد آسانسور بر اساس ارتفاع مسیر حرکت آسانسور ساختمان

برای محاسبه تعداد آسانسور الزامی در ساختمان، ارتفاع مسیر حرکت آسانسور یکی از مهم‌ترین معیارهاست.

اما این ارتفاع مسیر حرکت چگونه محاسبه می‌شود؟

🔹 در ساختمان‌های مسکونی:
ارتفاع از کف اولین ورودی اصلی (معمولاً لابی) تا کف آخرین طبقه مسکونی محاسبه می‌شود.
مثلاً در یک ساختمان 5 طبقه، فاصله بین کف ورودی تا کف طبقه پنجم (بدون احتساب بام یا خرپشته) معیار سنجش خواهد بود.

🔹 در ساختمان‌های غیرمسکونی (تجاری، اداری و…):
ارتفاع از کف پایین‌ترین طبقه (مثل پارکینگ یا زیرزمین) تا کف بالاترین طبقه بهره‌بردار (مثلاً طبقه اداری یا فروشگاهی) در نظر گرفته می‌شود.

لزوم احداث آسانسور در ساختمان‌های نوساز – ضوابط و نکات فنی

بر اساس مبحث 15 مقررات ملی ساختمان:

• بیش از 7 متر ارتفاع مسیر حرکت: تعبیه حداقل یک آسانسور الزامی است.
  ساختمان‌های مسکونی که 4 طبقه و بیشتر و یا طول مسیر حرکت بیشتر از 7 متر از کف ورودی اصلی  است وجود آسانسور الزامی است. 

• بیش از 21 متر ارتفاع مسیر حرکت: آسانسور باید برانکاردبر باشد (ابعاد 2.6×1.6 متر).

بیش از 28 متر ارتفاع مسیر حرکت یا 7 طبقه مسکونی: 

حداقل دو آسانسور، شامل یک آسانسور برانکاردبر، باید پیش‌بینی شود.
ساختمان‌هایی که دارای 7 طبقه مسکونی و یا طول مسیر حرکت آن‌ها28 متر و بیشتر باشد، ملزم به تعبیه دو آسانسور می‌باشند، حتی اگر یک آسانسور کفایت کند.اگر طول مسیر حرکت بیشتر از 28 متر باشد باید یک آسانسور بیمار(برانکارد بر) در نظر گرفته شود.

در طراحی پلان‌های مسکونی، فاصله بین دو درب خروجی پله (یا به‌طور کلی، فاصله بین دو خروجی اضطراری) بر اساس مقررات ملی ساختمان و ضوابط آتش‌نشانی تعیین می‌شود. اصطلاح «1/2d» به این معناست که فاصله بین دو خروجی باید حداقل برابر با نصف قطر افقی (قطر پلان) فضا باشد.

رعایت حداقل فاصله بین خروجی‌ها بر اساس «1/2d» یا «1/3d» به منظور افزایش ایمنی ساکنان در مواقع اضطراری ضروری است. این ضوابط به کاهش احتمال مسدود شدن همزمان هر دو خروجی در هنگام حوادث کمک می‌کند.

بیش از 40 متر ارتفاع مسیر حرکت: 

ساختمان‌­های بالای 40 متر باید مجهز به حداقل 2 آسانسور آتش نشان (که یکی از آن­ها برانکارد بر است)  باشند. (مطابق مبحث سوم).

• فضای امن:

فضای امن در برابر آتش، محلی است که برای پناه گرفتن افرادی طراحی شده که در هنگام بروز آتش‌سوزی، به دلایل مختلف از جمله ناتوانی جسمی یا شرایط اضطراری، امکان استفاده سریع از پلکان فرار یا خروج از طبقه را ندارند.

این فضا در همان طبقه‌ای که افراد در آن حضور دارند تعبیه می‌شود تا بتوانند با اطمینان تا رسیدن نیروهای امدادی و آتش‌نشانی، در محیطی امن باقی بمانند.

ویژگی‌های یک فضای امن استاندارد:

1. مقاومت در برابر آتش: این فضا باید حداقل دو ساعت در برابر آتش و دود مقاوم باشد تا بتواند جان افراد را تا زمان رسیدن کمک حفظ کند.
   
2. سیستم تهویه مستقل: وجود داکت یا کانال تهویه هوای تازه، ضروری است تا هوای مورد نیاز این فضا از منبعی خارج از ساختمان تامین شود و از ورود دود جلوگیری شود.
   

تأثیر تعداد واحدها در هر طبقه بر تعداد آسانسور

تعداد واحدهای مسکونی در هر طبقه نیز ضابطه مهمی است:

• تا 4 واحد در هر طبقه:یک آسانسور کافی است.
  
• بیش از 4 واحد: نیاز به افزایش تعداد آسانسور وجود دارد.
  این اصل، مخصوصاً در برج‌های مسکونی اهمیت پیدا می‌کند تا از ایجاد صف انتظار جلوگیری شود.

 الزامات ابعاد آسانسورهای خاص

براساس نوع استفاده، ابعاد کابین آسانسورها به شرح زیر است:

نوع آسانسور	حداقل ابعاد کابین (متر)
نفربر	1.4 × 1.6
ویلچربر	1.6 × 2
برانکاردبر	1.6 × 2.6

همچنین درهای کابین باید عرض کافی (80 تا 90 سانتی‌متر) داشته و به دکمه باز ماندن در به‌صورت طولانی مجهز باشند.

 جانمایی صحیح آسانسورها در پلان معماری

طراح باید محل قرارگیری آسانسور را با تمرکز بر سهولت دسترسی و ترافیک داخلی ساختمان انتخاب کند:

• حداکثر فاصله از در ورودی ساختمان یا آپارتمان تا آسانسور در هر طبقه: 40 متر
• آسانسور باید در مرکز حرکتی پروژه باشد تا دسترسی سریع از تمامی واحدها میسر شود.
• فضای کافی برای چاه و تجهیزات: در مرحله طراحی معماری، محل موتورخانه، سیستم‌های تهویه و برق اضطراری در نظر گرفته شود.

 ایمنی و عملکرد آسانسور در شرایط اضطراری

مقررات ایمنی به‌ویژه در ساختمان‌های بلند (بیش از 23 متر ارتفاع) الزاماتی دارند:

• تجهیز به آسانسور آتش‌نشانی

• لابی آسانسور باید مقاوم در برابر حریق و دارای درب‌های دودبند و خود بسته شونده باشد.
  
• تجهیزات آسانسور باید در برابر نفوذ آب، دود و گرما محافظت شده باشند.
  

 سیستم‌های ارتباطی و کنترل اضطراری

• ارتباط دوسویه بین موتورخانه، لابی و مرکز کنترل از الزامات است.
  
• این سیستم باید حداقل یک ساعت در آتش‌سوزی فعال بماند و به برق اضطراری مجهز باشد.

آسانسور در لیست متریال قرارداد مشارکت در ساخت

وقتی صحبت از آسانسور در قرارداد مشارکت در ساخت می‌شود، فقط با یک کابین ساده روبرو نیستیم. نوع متریال، برند قطعات، کشور سازنده، ظرفیت و حتی امکانات جانبی مثل تهویه، آینه، کف‌پوش و نوع درب (اتومات یا نیمه‌اتومات) همگی با توجه به قیمت نهایی نوساز ملک و جایگاه آن در منطقه متفاوت خواهند بود.

در واقع، آسانسور یک عنصر لوکس یا حداقلی نیست؛ بلکه بخشی از هویت پروژه است. برای مثال:

• در پروژه‌های واقع در مناطق متوسط شهر، آسانسورهای داخلی با برندهای چینی یا ایرانی اقتصادی نصب می‌شود.
  
• اما در مناطق گران‌قیمت مانند شمال تهران، استفاده از آسانسورهایی با موتور ایتالیایی، کابین استیل دکوراتیو، درب تمام‌اتومات و ظرفیت بالا، نه‌تنها مرسوم، بلکه از نظر فروش هم الزامی است.

اگر قصد دارید در قرارداد مشارکت در ساخت، مشخصات آسانسور را به‌طور دقیق قید کنید…

پیشنهاد می‌کنیم از جدول مشخصات فنی آسانسور استفاده کنید تا اختلاف‌نظرهای بعدی بین مالک یا مالکین و سازنده را به حداقل برسد.

جدول مشخصات فنی آسانسور

قسمت	برند	توضیحات
موتور آسانسور
تابلو فرمان
کابین
درب
درب طبقات
تراول کابل
سیم بکسل
ریل کابین
ریل کادر وزنه
تجهیزات ایمنی
پنل داخل کابین و طبقات

 نتیجه‌گیری

طراحی درست و اصولی جانمایی و تعداد و ابعاد آسانسور، فقط یک موضوع فنی نیست؛ بلکه یکی از عوامل مهم برای آسایش ساکنین و بالا رفتن ارزش ملک شماست. اگر از همان ابتدا به نیازهای ساختمان، نوع واحدها، شرایط خاص و استانداردهای روز دقت شود، نه‌تنها خیال‌تان از راحتی و رضایت ساکنان راحت است، بلکه در آینده هم از هزینه‌های اضافی و دردسرهای اصلاحات فنی جلوگیری می‌کنید.

در واقع، یک آسانسور خوب، مثل قلب ساختمان عمل می‌کند؛ اگر درست طراحی شود، ساختمان‌تان راحت‌تر فروش می‌رود، رضایت بیشتری به همراه دارد و پروژه موفق‌تری خواهید داشت حتی امروزه در طراحی تعداد توقف های آسانسور پیش بینی می‌کنند که در روف گاردن هم توقف داشته باشد و جزوه آیتم های مهمی برای ساختمان های لوکس و اصولی به حساب می‌آید.

 برای آموزش  تخصصی درباره طراحی معماری ضوابط شهرداری و ضوابط آتش نشانی در پروژه‌های خود، می‌توانید به پکیج ضوابط شهرسازی و معماری مراجعه بفرمایید.

---

📞 مشاوره تخصصی با تیم حقوقی تکا

اگر در حال طراحی یا مشارکت در ساخت پروژه‌ای مسکونی هستید و نیاز دارید جانمایی و ابعاد آسانسورها را بر اساس ضوابط دقیق شهرداری، آتش‌نشانی و مقررات ملی ساختمان بررسی کنید، مشاوران متخصص تکا در کنارتان هستند.
همین حالا از خدمات مشاوره تخصصی استفاده کنید و از بروز اشتباهات پرهزینه در طراحی جلوگیری کنید:

🔗 درخواست مشاوره تخصصی معماری و شهرسازی
📞 شماره تماس: 02126150585