گسل و ریشتر به زبان ساده – آثار زلزله ها به تفکیک ریشتر از ۱ تا ۱۰ 

هر یک واحد که زلزله قوی‌تر می‌شود، قدرت تخریب آن به طور تصاعدی بالا می‌رود (که تا ۳۱ برابر هم گفته اند). به همین دلیل است که زلزله ۲ ریشتری قدرتی کمتر از انفجار ۴۵ کیلوگرم تی ان تی دارد ولی زلزله ۷ تا ۸ ریشتری، معادل انفجار ۱۰۰ بمب هیدروژنی انرژی آزاد می‌کند.

عصر ایران – کره زمین از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:

 هسته زمین (مایع) 

مواد مذابی با حرارت ۶۰۰۰ درجه سانتیگراد که معادل حرارت سطح خورشید است.

– گوشته زمین (نیمه جامد و خمیری)
مواد تشکیل دهنده آن مانند آهن، منیزییم، کلسیم و … داغ و نیمه خمیری هستند و هر چه از هسته زمین دورتر می‌شوند از حرارت شان کاسته می‌شود.

 پوسته زمین (جامد)

نازک ترین بخش زمین است که همه جانداران، روی آن زندگی می‌کنند و تنها یک درصد از حجم زمین را تشکیل می‌دهد.

اگر بخواهیم کره زمین رابه تخم مرغ تشبیه کنیم، هسته، “زرده” است، گوشته، “سفیده” و پوسته، “پوست” تخم مرغ.

پوسته جامد زمین، یکدست نیست بلکه از صفحات بزرگ و گوناگون سنگ تشکیل شده‌اند که مانند قطعات ناهمگون یک پازل، سطح زمین را پوشانده‌اند.

 گسل

همان طور که در سطرهای بالا خواندیم، زیر زمین داغ است و همین داغی باعث شده است که همواره در تحرک باشد. تحرکات زیر زمین، سنگ‌های بزرگ روی زمین را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث حرکت مداوم و گاه شکستگی آن‌ها می‌شود.

گفتیم که سنگ‌ها به شکل صفحاتی در کنار هم قرار گرفته‌اند. جایی که سنگ‌ها به هم می‌رسند “گسل” نام دارد.
گاهی فشارهای داخل زمین، باعث می‌شود صفحات سنگ‌ها تکان بخورند و لبه‌های آن‌ها به هم ساییده شود. این ساییدگی گاه افقی است و بعضاً عمودی.
گاه نیز سنگ‌ها دچار شکستگی‌های جدید می‌شوند.

انرژی حاصل از این حرکت‌ها، بر روی زمین به صورت لرزش حس می‌شود که به آن، “زلزله” می‌گوییم.
نقشه گسل‌های فعال ایران

ریشتر 

وقتی زمین می‌لرزد، دستگاه‌های لرزه نگار که مجهز به پاندول‌های خاصی هستند فعال می‌شوند. شدت حرکت پاندول به همراه فرمول‌های خاصی که در این زمینه وجود دارد، نشانگر قدرت زمین لرزه است.

چالز فرانسیس ریشتر

قدرت زلزله را با مقیاسی به نام “ریشتر” می‌شناسیم چون اولین کسی که آن را شناسایی و عرضه کرد، دانشمندی آمریکایی به نام “چارلز فرانسیس ریشتر” بود که در ۱۹۸۵ در گذشته است. البته در چین باستان هم دستگاه لرزه نگار وجود داشت.

قدرت زلزله بر اساس ریشتر 

زیر ۲ ریشتر

غیر قابل احساس توسط انسان/ تنها توسط دستگاه ثبت می‌شود/ میلیون‌ها بار در سال در کره زمین می‌آید و امری مستمر است.

۲ تا ۳ ریشتر

اکثر انسان‌ها قادر به احساس آن نیستند و فقط اشیاء معلق، تکان مختصری می‌خورند./ سالانه ۳۰۰ هزار زلزله ۲ الی ۳ ریشتری در کره زمین رخ می‌دهد.

۳ تا ۴ ریشتر

وقتی در خانه‌اید احساس می‌کنید یک کامیون سنگین از پشت دیوار خانه رد می‌شود/ سالانه ۴۹ هزار بار در کل جهان می‌آید.

۴ تا ۵ ریشتر

اکثر مردم آن را احساس می‌کنند، اشیاء داخل ساختمان به لرزش در می‌آیند، در و پنجره‌ها باز و بسته می‌شوند؛ معمولا تلفات ندارد مگر افرادی که دچار وحشت شده‌اند یا حین فرار آسیب می‌بینند/ ۶۳۰۰ بار در سال رخ می‌دهد.

۵ تا ۶ ریشتر

همه مردم آن را احساس می‌کنند، کمدها و اشیاء سنگین داخل خانه تکان می‌خورند، کنترل خودرو حین رانندگی سخت می‌شود، خانه‌های سست فرو می‌ریزند و عده‌ای زیر آوار می‌مانند./ در جهان سالانه ۸۰۰ بار رخ می‌دهد.

۶ تا ۷ ریشتر

ساختمان‌هایی که در برابر زلزله مقاوم نیستند فرو می‌ریزند، برخی ساختمان‌های مقاوم نیز دچار آسیب‌هایی می‌شوند و تلفات انسانی به بار می‌آید.

۷ تا ۸ ریشتر

اغلب ساختمان‌ها فرو می‌ریزند، حتی ساختمان‌های موسوم به ضد زلزله هم خسارت‌هایی را متحمل می‌شوند، تلفات انسانی گسترده است و به دلیل فروریختن آوار در معابر، امداد رسانی مشکل خواهد بود.سیستم‌های خدمات شهری مانند لوله کشی آب و گاز و نیز برق قطع می‌شود و حتی امکان دارد آتش‌سوزی هم رخ دهد./ سالانه حدود ۱۸ زلزله ۷ تا ۸ ریشتری در جهان رخ می‌دهد.

۸ تا ۱۰ ریشتر

تخریب کامل، کشتار وسیع و تغییر شکل دائمی زمین در محل وقوع/ اگر کانون زمین لرزه در دریا و اقیانوس باشد، سونامی شکل می‌گیرد و شهرهای ساحلی اطراف را منهدم می‌کند/ به ندرت اتفاق می‌افتد.

زلزله ۱۰ ریشتری

تا کنون ثبت نشده است ولی دانشمندان ژاپنی می‌گویند وقوع آن در ۱۰ هزار سال آینده محتمل است که اگر بیاید، کل زمین یک ساعت خواهد لرزید و بخش اعظم خشکی‌ها زیر آب می‌روند و کاملاً نابود می‌شوند.

توجه داشته باشید که هر یک واحد که زلزله قوی‌تر می‌شود، قدرت تخریب آن به طور تصاعدی بالا می‌رود (که تا ۳۱ برابر هم گفته اند). به همین دلیل است که زلزله ۲ ریشتری قدرتی کمتر از انفجار ۴۵ کیلوگرم تی ان تی دارد ولی زلزله ۷ تا ۸ ریشتری، معادل انفجار ۱۰۰ بمب هیدروژنی انرژی آزاد می‌کند.

عمق زلزله

جایی که تکان سنگ‌ها رخ می‌دهد، هر چه به سطح زمین نزدیک تر باشد، عمق زلزله کمتر و خطر آن بیشتر است. آنچه درباره قدرت تخریب زلزله گفتیم، مربوط به زلزله‌هایی هستند که نزدیک سطح زمین رخ می‌دهند. بنابر این ممکن است زلزله‌ای به قدرت ۷ ریشتر در عمق ۳۰۰ کیلومتری زمین رخ دهد و خسارت بار نباشد ولی زلزله ۵٫۵ ریشتری در عمق ۱۰ کیلومتری، مرگبار باشد.

عمق زلزله را به سه بخش تقسیم می کنند:

زلزله‌های عمیق

بیش از ۳۰۰ کیلومتر از سطح زمین فاصله دارند.

زلزله‌های متوسط

بین ۶۰ تا ۳۰۰ کیلومتر

زلزله‌های کم عمق

کمتر از ۶۰ کیلومتر

علاوه بر عمق زلزله، مسائلی مانند جنس خاک، دوری و نزدیکی به گسل، شیب سطح و … در تعیین قدرت تخریب یک زمین لرزه، موثرند.

منبع: سایت عصر ایران