معرفی 5 برج قدیمی تهران

• برج‌های دوقلوی سامان
• برج‌های مسکونی شهرک اکباتان
• برج‌های مسکونی اسکان
• برج‌های مسکونی آ.اس.پ
• برج‌های مسکونی آتی‌ساز

در این مقاله به معرفی 5 برج مسکونی و قدیمی تهران که توسط معماران و شرکت‌های خبره، طراحی و ساخته شده‌اند پرداخته‌ایم. این مجتمع‌ها و برج‌های مسکونی بر اساس الگوهای به روز دنیا و شرکت‌های خارجی مطرح در آن زمان و همچنین مصالح و متریال استاندارد، طراحی و ساخته شده‌اند که معرفی و آشنایی با آن‌ها خالی از لطف نیست.

برج‌های دوقلوی سامان

 نخستین ساختمان بلند مسکونی در تهران بود که در بلوار الیزابت (پس از انقلاب بلوار کشاورز) ساخته شدند. برج‌های سامان ۲۲ طبقه و ۷۲ متر بلندا دارند. طراح این برج‌ها عبدالعزیز فرمانفرمائیان بود و این پروژه را در سال ۱۳۴۸ آغاز و در سال ۱۳۴۹ به بهره‌برداری رسیدند.

مجتمع مسکونی سامان، اولین برج تهران است، که بسیار محکم و طبق قوانین برج‎‌سازی از نظر مقاومت در برابر زلزله و … ساخته شده است‌، به گونه‌ای که در زمان جنگ مردم از پارکینگ‌های آن برای پناهگاه استفاده می‌کردند.

این مجتمع مسکونی بر اساس الگوهای امریکایی، با مساحت ۳۳۰۰۰ متر مربع، ساخته شده و متشکل از دو بلوک ۲۲طبقه‌ هر کدام با سه طبقه پارکینگ و واحد تجاری است‌. بلوک اول که زیر بنای بیش‌تری نسبت به بلوک دوم دارد و هر طبقه بین چهار تا هفت واحد است که با توجه به متراژ ۶۰۰ متری هر طبقه در این برج‌ها، طبقه اول و آخر به صورت دوبلکس ساخته شده است‌.

در ابتدا بلوک اول تجاری بود، ولی بعداً به مسکونی تبدیل شد. اما بلوک دوم از ابتدا جنبه مسکونی داشته است‌. طراحی داخلی و فضاسازی واحدهای مسکونی به گونه‌ای است که چشم انداز شهر تهران در تمامی طبقات قابل رؤیت است‌.

ساخت این برج‌های دوقلو روی هم رفته تنها ۲۱۰ روز به درازا کشید، که به طور میانگین در هر ۱۰ روز یک طبقه ساخته شد. این ساختمان از اندک شمار تجربه‌های مهندسی ایران در به‌کارگیری قطعات پیش‌ساخته به‌شمار می‌رود.

عبدالعزیز فرمانفرمائیان موسس اولین شرکت مهندسان مشاور معماری در ایران بود و در آن زمان چهره های به نام و صاحب اندیشه بسیاری از جمله نادر اردلان در شرکت وی مشغول به کار بودند. فرمانفرمائیان طراح برجهای دوقلوی سامان تهران بود ولی اجرای آن بر عهده شرکت‌های فرانسوی بود و به اشتباه در بسیاری از متون از فرمانفرمائیان به عنوان پیمانکار این اثر یاد می‌شود.

برج‌های مسکونی شهرک اکباتان

شهرک اکباتان از بزرگ‌ترین شهرک‌های خاورمیانه است که با مساحتی حدود 5.94 کیلومتر مربع از محلات غربی تهران به حساب می آید و در ناحیه 6 منطقه 5 شهرداری تهران قرار دارد.

نام شهرک اکباتان از واژه‌ی هگمتانه برگرفته شده‌است. اکباتان یا هگمتانه، نام کهن شهر همدان بوده‌است. این واژه به زبان پارسی کهن به معنای «جای گردهمایی» است.

پروژه اکباتان به ابتکار رحمان گلزار شبستری فارغ‌التحصیل دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و سازنده بزرگ‌ترین مجموعه مسکونی ایران آغاز شد. طرح ساخت شهرک در سال ۱۳۴۵ با سرمایه‌گذاری و خرید زمین از سوی مهندس رحمان گلزار بر پایهٔ روش بلندمرتبه‌سازی و طراحی شهری روز، ریخته‌شد. 

مصالح مورد نیاز به‌ویژه آهن‌آلات شهرک، از کشورهای دیگر وارد شدند. مقاومت در برابر زمین‌لرزه تا ۹ ریشتر، فضای سبز بسیار گسترده، نورگیری کافی سازه، شوتینگ، رایزرهایی اختصاصی، پله‌های ویژهٔ فرار و ده‌ها استاندارد دیگر آمریکایی، اکباتان را توان‌مند می‌ساخت.

شهرک اکباتان برای نخستین‌بار در ایران، ساختش با هدف کنترل کردن بافت جمعیتی شهر تهران، جابجایی سرریز جمعیتی ناشی از ورود این شهر به دوره‌ی مدرنیته و ساکن کردن گسترده‌ی کارمندان دولتی انجام شد. در ساخت شهرک از روش‌ها و فناوری‌های ساخت نوینی بهره‌گیری شد و این به انتقال فناوری به شرکت‌های پیمانکار ایران در زمینه‌ی ساخت، کمک کرد.

طرح ساخت شهرک، نخست بسیار گسترده بوده‌است و به‌عنوان نمونه، شامل دریاچه‌ای مصنوعی و بزرگ‌ترین مجموعه‌ی فرهنگی ایران می‌شد. کار ساخت شهرک هنوز نیمه‌تمام بود که انقلاب ۱۳۵۷ رخ داد و پروژه دچار توقف گردید. پس از انقلاب ۱۳۵۷ اما تغییراتی در بخش مجموعه‌های رفاهی و اقتصادی شهرک اکباتان  انجام شد یا به کلی متوقف گردیدند. اگرچه پس از گذشت دهه‌ها، دوباره برخی از طرح‌های آن به شکل مجموعه‌های رفاهی، فرهنگی و اقتصادی برای ساخت پیشنهاد شدند. اما در کل، بسیاری از طرح‌های پیش از انقلاب شهرک، به‌طور کامل اجرایی نشدند.

نخستین واحدهای شهرک اکباتان در سال ۱۳۵۶ به کارمندان دولتی ایران واگذار شد. ادامه‌ی واگذاری واحدها پس از انقلاب ۱۳۵۷ و توسط شرکت عمران و نوسازی محیط، پیگیری گردید. پس از آن نیز به ترتیب بلوک‌های دیگر فاز ۱ و بلوک‌های فاز ۲ و ۳ شهرک واگذار شدند. همچنین پس از انقلاب ۱۳۵۷، ساخت این شهرک را شرکت عمران و نوسازی اکباتان بر عهده گرفت.

در طراحی شهرک اکباتان ظرافت‌هایی در نظر گرفته شده است که یادآوری آن‌ها خالی از لطف نیست:

• در طراحی عرصه و اعیان (فضای ساخته شده به فضای سبز) نسبت 1 به 1 در نظر گرفته شده است . به صورتی که 2 میلیون و 400 هزار متر مربع زیر بنا و 2 میلیون و 400 هزار متر مربع فضای سبز وجود دارد.
• برج‌ها طوری طراحی شده است که یک فضای خالی زیر ساختمان‌ها ایجاد شده تا بتواند به راحتی هوای آلوده را عبور دهند و این هوا در محوطه بلوک‌ها محبوس نباشد.
• در نظر گرفتن تقویت ارتباطات انسانی بین مردم یک بلوک و همچنین یک بلوک با بلوک‌های مجاور از طریق طراحی خلاقانه اکباتان.
• جانمایی مدارس در طرح مهندس گلزار به گونه‌ای بود که دانش‌آموزان برای رسیدن به مدرسه از فضاهای سبز بلوک‌ها عبور کنند و نیازی به ورود به خیابان نداشته باشند.
• جانمایی مراکز خرید و بازار روز به گونه‌ای بود که یک خانم خانه‌دار برای خرید روزانه احتیاج به استفاده از اتومبیل نداشته باشد.
• استفاده از شیشه‌های دوجداره مرغوب برای عایق صدا.
• طراحی بلوک‌ها به لحاظ حجمی طوری طراحی شده که چشم‌انداز مناسب برای تمام واحدها رعایت شده است.
• محله به لحاظ ساختاری و امکانات طوری طراحی شده است که به صورت یک شهرک مستقل عمل می‌کند.

در طراحی شهرک اکباتان ظرافت‌هایی در نظر گرفته شده است که یادآوری آن‌ها خالی از لطف نیست:

• در طراحی عرصه و اعیان (فضای ساخته شده به فضای سبز) نسبت 1 به 1 در نظر گرفته شده است . به صورتی که 2 میلیون و 400 هزار متر مربع زیر بنا و 2 میلیون و 400 هزار متر مربع فضای سبز وجود دارد.
• برج‌ها طوری طراحی شده است که یک فضای خالی زیر ساختمان‌ها ایجاد شده تا بتواند به راحتی هوای آلوده را عبور دهند و این هوا در محوطه بلوک‌ها محبوس نباشد.
• در نظر گرفتن تقویت ارتباطات انسانی بین مردم یک بلوک و همچنین یک بلوک با بلوک‌های مجاور از طریق طراحی خلاقانه اکباتان.
• جانمایی مدارس در طرح مهندس گلزار به گونه‌ای بود که دانش‌آموزان برای رسیدن به مدرسه از فضاهای سبز بلوک‌ها عبور کنند و نیازی به ورود به خیابان نداشته باشند.
• جانمایی مراکز خرید و بازار روز به گونه‌ای بود که یک خانم خانه‌دار برای خرید روزانه احتیاج به استفاده از اتومبیل نداشته باشد.
• استفاده از شیشه‌های دوجداره مرغوب برای عایق صدا.
• طراحی بلوک‌ها به لحاظ حجمی طوری طراحی شده که چشم‌انداز مناسب برای تمام واحدها رعایت شده است.
• محله به لحاظ ساختاری و امکانات طوری طراحی شده است که به صورت یک شهرک مستقل عمل می‌کند.

قیمت آپارتمان در شهرک اکباتان بسته به اینکه در کدام فاز باشد و نورگیر و ویو واحد به چه صورت باشد و همچنین بسته به متراژ واحد متفاوت است. از طرفی با توجه به نوسانات شدید قیمت مسکن در ایران نمی‌توان حتی یک قیمت تقریبی برای واحدها عنوان کرد.

برج‌های مسکونی اسکان

ساختمان‌های اِسکان به ساختمان‌های سه‌گانه‌ای گفته می‌شود که در ضلع شمال‌شرقی چهارراه میرداماد و خیابان ولیعصر قرار گرفته‌اند. این ساختمان‌ها دارای ۴ طبقه تجاری در زیر و ۲۳ طبقه مسکونی روی آن‌ها هستند که طبقه‌های نخستین آن مشترک است. بلندای این ساختمان‌ها از صفر خیابان میرداماد تا روی بام حدود ۹۰ متر است و تا پیش از ساخت برج سپهر بلندترین برج‌های تهران بودند.

این مجموعه توسط شرکت اسکان ایران میان سال‌های ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۶ ساخته شد. این شرکت، بنیانگذاری‌شدۀ سال ۱۳۴۸ بوده و از آغاز کار، پروژه‌های متعددی در زمینه‌های بلندمرتبه‌سازی، خانه‌سازی، عملیات راه‌باند (پل، تونل و آزادراه)، فرودگاه‌سازی و عملیات خاکی را به مرحله‌ی اجرا درآورد.

تعداد ۹۰ واحد مسکونی در ۲۳ طبقه از هر برج قرار دارد که به طور منظم، به صورت ۴ واحد در ۲۲ طبقه و نیز ۲ واحد در طبقه بیست و سوم ساخته شده‌اند.

هر واحد شامل سالن پذیرایی، اتاق‌های خواب استاندارد، آشپزخانه دارای انباری، بالکن بزرگ، رختشویخانه، حمام و یک اتاق مستخدم با امکانات کامل و مستقل است. سه طبقۀ کامل به اضافه دو نیم طبقه پارکینگ مسکونی مستقل برای این برج تعبیه شده که از همکف به پایین شامل ۳۰۰ واحد پارکینگ به همراه ۲۰۰ واحد انباری می‌باشد. شوتینگ، زباله‌سوز و تصفیه‌خانه فاضلاب از دیگر امکانات این سازه هستند. موتورخانه، که در دهۀ ۹۰ نوسازی شده است. ساختمان شامل سه دستگاه بویلر، سه دستگاه چیلر، پمپ‌های آب، سامانۀ برق اضطراری، آتش‌نشانی، ردیاب دود، مرکز تلفن، منبع آب اضطراری در پشت‌بام و سه دستگاه آسانسور باربر و نفربر است که برای هر برج تعبیه شده‌اند. طبقه‌ی تراس، استخر بزرگسالان و استخر کودکان را در خود جای داده است.

در این برج یک مرکز تجاری با قدمت بالا وجود دارد که نام آن دقیقاً مشابه برج اسکان است. مرکز تجاری اسکان با زیربنای تقریبی 5000 متر مربع، دارای 40 دستگاه واحد و 60 واحد با کاربری تجاری است. این واحدها در دو طبقه قرار گرفته‌اند و حوضچه‌ای با قطر 10 متر در طبقه همکف برج طراحی شده است.

برج‌های مسکونی آ.اس.پ

مجتمع مسکونی کوی نوبنیاد ونک (موسوم به برج‌های آ.اس.پ یا ساختمان‌های آ.س.پ) یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین مجتمع‌های مسکونی تهران است؛ که از سه برج ۲۳ طبقه (برج‌های A-S-P) تشکیل شده‌است. این سه برج از جمله ساختمان‌های بلندی هستند که در اوایل دهه ۱۳۵۰ به دنبال برنامه‌های «مدرنیزاسیون پایتخت» به همراه چند برج دیگر بنا شدند.

ساخت این مجتمع در زمینی به مساحت پنجاه و دو هزار متر مربع و ظرف مدت ۷۲ ماه پایان پذیرفت و با صرف هزینه ۲۰۰۰ میلیون ریال، افزون بر فضای مسکونی به متراژ یکصد و چهار هزار مترمربع، امکاناتی هم‌چون: ۸۰۰۰ متر مربع مجتمع تجاری، مشاعاتی در ۱۸۵۰۰ متر مربع شامل استخر، سالن همایش و اجتماعات، زمین اسکیت، سالن ورزشی و مهد کودک و ۱۱۰۰۰ مترمربع محوطه‌سازی برای ساکنین فراهم گردید.

این مجموعه دارای ۲۵۰ واحد آپارتمانی، ۱۲۰ واحد آپارتمان ویلایی و ۱۴۰ واحد تجاری و ۵۷۰ واحد انباری و پارکینگ است و از سه برج تشکیل گردیده که برای دسترسی به طبقات هر برج ۴ آسانسور پیش‌بینی شده‌است.

برج های آ . اس . پ نیز مانند سایر برج‌هایی که در تهران قرار دارند ، امکانات و سهولت‌های ویژه‌ی مخصوص به خودش را دارد. به‌عبارتی ویژگی یکسان همه برج‌های تهران ، وجود امکانات مختلف در آن‌ها است . برج آ. اس. پ هم از این قاعده مستثنی نیست و امکانات مختلفی را در اختیار ساکنان خود قرار داده است. وجود امکانات و قابلیت‌های مختلف در هر برج باعث آسایش بیشتر ساکنان برج خواهد شد .

وجود واحدهای تجاری مختلف نیز یک نوع مزیت محسوب می‌شود وجود این مراکز در نزدیکی محل زندگی ساکنین ، باعث شده است تا دسترسی آن‌ها به مراکز خرید و رفاهی آسوده‌تر شود. در طبقات زیرین این برج، واحدهای تجاری مختلفی قرار گرفته است . از جمله این واحدها می‌توان به پاساژ، فروشگاه‌ها، مراکز خرید، بانک، صرافی، رستوران، کافی شاپ و … اشاره نمود.

تنوع رستوران‌ها، فست‌فودها و کافی شاپ‌های موجود در این برج بسیار بالا است و افراد برای انتخاب غذا یا میان وعده دلخواه خود محدودیتی ندارند. در نتیجه برج‌نشینان A.S.P برای امور روزانه خود احتیاجی به سفرهای درون شهری نخواهند داشت. این واحدهای تجاری ضمن برآورده کردن احتیاج‌های ساکنان برج، برای استفاده عموم مردم نیز آزاد هستند . به همین دلیل روزانه افراد زیادی به این برج‌ها رفت و آمد می‌نمایند.

برج‌های مسکونی شهرک آتی ساز

آتی‌ساز یک مجتمع مسکونی، واقع در شمال غرب تهران (محله اوین) جنب هتل اوین است. مجتمع آتی‌ساز درحالیکه در مرز دو منطقه ۱ و ۲ قرار دارد، از نظر مناطق شهرداری جزء منطقه ۲ شهرداری تهران بشمار می‌رود.

این شهرک در سال 1355 توسط شرکت آتی‌ساز تهران در 3 فاز آغاز به ساخت شد . پیشینه‌ی این شرکت به سال 1341 بر می‌گردد و محمد رضا شاه پهلوی، پرویز بوشهری و یک شرکت اروپایی جزء سهامداران این شرکت بودند.

شرکت آتی‌ساز مقرر بود طبق قرارداد در سال 1356 پروژه را تحویل دهد اما با توجه به اوضاع سیاسی آن سال این پروژه در زمان تعیین شده به انجام نرسید و با تأخیر بسیار به پس از انقلاب موکول شد.

لازم به ذکر است که جهت احداث مجتمع مسکونی آتی‌ساز شرکت‌های “ارکی تست” ایتالیایی به‌عنوان مشاور در امور طراحی و تهیه نقشه‌های اجرایی و شرکت “چکش” به‌عنوان پيمانکار انتخاب شدند.‏ علاوه بر دو شرکت مذکور، چهار شرکت خارجی ديگر نيز فعاليت داشته‌اند که سه شرکت به ‏ نام‌های “توستی”، “ارکه الکترونيک” و “شواندورث” به‌عنوان پیمانکاران تأسیساتی و يک شرکت ژاپنی به نام “میتسوبیشی” در زمينه فروش آسانسور مجتمع مسکونی آتی‌ساز همکاری کرده‌اند.

پروژه معماری خودتان را میان 8000 معمار و شرکت طراحی به مسابقه بگذارید.

این مجتمع شامل 23 برج بلند مرتبه به مساحت تقریبی 000‘155 متر مربع و سطح زیربنای 448‘381 متر مربع است که در 3 فـاز تعریف شده است: فـاز 1 با مساحت زیربنای 543‘149 متر مربع ، 9 برج 13 تا 24 طبقه دارد و دارای 690 واحد مسکونی، طبقات 2 و 3 زیرزمین، تعداد 524 پارکینگ و 632 عدد انباری است؛ فاز 2 با مساحت زیربنای 291‘166متر مربع ، 9 برج 12 تا 29 طبقه دارد و دارای 832 واحد مسکونی، طبقات 2 و 3 زیرزمین، تعداد 682 پارکینگ، 839 عدد انباری است؛ و فاز 3 با مساحت زیربنای 497‘140 متر مربع ، 5 برج 29 تا 31 طبقه دارد و دارای 781 واحد مسکونی، طبقات 2 و 3 زیرزمین، تعداد 824 پارکینگ و 819 عدد انباری است .

این مجتمع دارای امکانات زیادی مثل فضای سبز و آب‌‌نما، آسانسورهای مسافری و باربری، محل بازی کودکان، سیستم کامل جمع‌آوری زباله (شوتینگ)، سیستم اعلام و اطفای حریق، برق اضطراری، اینترکام، شبکه‌ی آنتن مرکزی، صاعقه‌‌گیر و فضای آموزشی از مقطع آمادگی تا پیش‌ دانشگاهی از امکانات این مجتمع است.

این شهرک مسکونی در کنار بخش‌های مسکونی دارای مجتمع‌های تجاری نیز می‌باشند. مجتمع تجاری آتی‌ساز جزء مواردی محسوب می‌شود که در سال 1382 به بهره‌برداری رسیده است. همچنین این مجتمع دارای مجموعه فرهنگی، ورزشی و رفاهی می‌باشد.

با توجه به امکانات و شرایط مساعدی که این شهرک دارد مورد پسند و علاقه‌ی بسیاری از افراد قرار گرفته است و افراد دولتی، مسئولین و کارمندان شرکت‌های خارجی در این شهرک سکونت دارند و جزء شهرک‌های لوکس و مدرن محسوب می‌شود. قیمت آن نیز در مقایسه با سایر نقاط اطرافش پایین‌تر و مناسب‌تر می‌باشد. با تمام این ویژگی‌های خوب، این شهرک دارای امنیت بالایی می‌باشد و بیشتر افرادی که در حال سفر هستند و تا مدت‌ها در خارج از کشور به سر می‌برند این شهرک را برای زندگی و سکونت انتخاب می‌کنند.

با نگاهی به تاریخ معماری مدرن ایران و همچنین سبک ساخت، معماری، متریال و امکانات برج‌های مسکونی و سایر پروژه‌های مدرن معاصر، به جرأت می‌توان گفت معماری در ایران از پیشرفت‌های جهانی جا نمانده است و معماری مدرن در ایران، همواره در حال رشد و توسعه و خلاقیت‌های به روز بوده است.