انسانها طی سالیان زیادی که باهم زیست داشتهاند، بهدلیل مسائل مختلفی باهم جنگیدهاند. تاریخ نشان میدهد که حکمرانان زورگو معمولاً بر مردم ظلم روا میداشتند. از طرف دیگر، انسانها همیشه تلاش کردهاند بیشترین مزایا را در مقابل کمترین هزینه به دست آورند و همین موضوع سبب بروز بسیاری از اختلافات شده است. بطور کلی، میتوان این موارد را در دو نکته خلاصه کرد.
مبارزه با خودکامگی حاکمان
قربانیان جنایات دولتها همواره در پی یافتن راهحلی برای کاهش درد خود بودهاند و سعی کردهاند از خودکامگی فرمانروایان بکاهند. حکمرانان گاهی منشأ قدرتشان را الهی جلوه میدادند تا جایی برای اعتراض مردم باقی نگذارند.
در همین راستا، گروهی از خردمندان این فکر را مطرح کردند که قواعدی برتر از اراده حاکمان وجود دارد و حقوق باید از این قواعد عالی و طبیعی پیروی کند. آنها با این ایده تلاش کردند مانعی در برابر تجاوز حکومت ایجاد کنند و قیام و مقاومت مردم در برابر بیعدالتیها را موجه سازند.
تلاش برای تثبیت اقتدار دولت
در مقابل، طرفداران حکومت نیز بیکار ننشستند و در برابر پیروان حقوق فطری، این نظریه را مطرح کردند که مبنای اصلی حقوق، اقتدار دولت است و حاکم نماینده خداوند و مأمور اجرای فرمانهای او محسوب میشود. همانطور که در کشور خودمان هم این موضوع به وضوح دیده میشود.

زندگی فردی و اجتماعی انسان
انسان موجودی مستقل با خواستهها و نیازهای ویژه است و شخصیتی ممتاز از دیگران دارد. ولی زندگی همین فرد مستقل بهقدری به سرنوشت دیگران گره خورده که گویی پارهای از اجتماع محسوب میشود و هیچ وجود مستقلی در برابر آن ندارد.
زندگی فردی و اجتماعی انسان دو چهره گوناگون از حقیقت اوست و مهمترین مسأله درباره هدف علم حقوق این است که چگونه باید ضرورتهای این دو را در زندگی با هم جمع کرد؟
مبنای حقوق و قواعد آن
مبنای حقوق این است که باید قواعدی وجود داشته باشد تا بر تمامی مردم حکومت کنند و مردم از آنها اطاعت نمایند تا بتوانند نظم و همزیستی داشته باشند. قواعد حقوقی دو جنبه اصلی دارند:
- این قواعد باید متضمن عدالت باشند. زیرا اگر قاعدهای با عدالت در تعارض باشد، هرچند ظاهر قانون دارد، مردم بهدلیل ناعادلانه بودن آن را رعایت نمیکنند.
- از طرف دیگر، این قواعد باید ضمانت اجرا داشته باشند تا مردم خود را ملزم به رعایتشان بدانند. معمولاً حکومتها پشتیبان اجرای این قواعد هستند.
نظامهای حقوقی و مکاتب اصلی
ما قصد نداریم وارد تاریخ شکلگیری نظامهای حقوقی و مکاتب مختلف شویم. در صورت علاقه، میتوانید به منابع ذکرشده مراجعه کنید. ولی بهطور خلاصه، مبنای مستقیم شکلگیری حقوق، اراده دولت است و مقام صالح برای وضع قانون، قوه مقننه محسوب میشود.
در همین راستا، دو مکتب اصلی همواره مسائل حقوقی و اقتصادی را تحتتأثیر قرار دادهاند:
- برخی طرفدار اصالت فرد و تأمین آزادی او شدهاند.
- برخی دیگر منافع جامعه و ضرورتهای زندگی مشترک را بر حقوق فردی برتر دانستهاند.
جمعبندی هدف علم حقوق
در مجموع میتوان گفت:
هدف علم حقوق، حفظ حقوق فردی (اصالت فرد) در کنار رعایت حقوق اجتماعی (اصالت اجتماعی) است.
مروری بر مجمعالقوانین حمورابی
یکی از قدیمیترین قوانینی که به دست بشر تدوین شده، مجمعالقوانین حمورابی است. تاریخ دقیق آن مشخص نیست ولی حدود دو الی سه هزار سال قبل از میلاد مسیح تدوین شده است. این مجموعه ۲۸۲ مادهای با حروف میخی روی سنگ نوشته شد و هماکنون در موزه لوور پاریس نگهداری میشود.
🔹 طبقات مردم در بابل
مردم به سه گروه تقسیم میشدند:
- «عملو» یا اشراف
- «مسکینو» یا مسکین
- «اردو» که برده محسوب میشدند

نظام پزشکی بابل
در این نظام، اگر پزشکی خسارت جسمانی فاحش ایجاد میکرد، حتی دست او را قطع میکردند. اگر فرزند شخص بزرگی را میکشت، پسر همان پزشک باید کشته میشد.
قوانین قراردادها
قانون عقود بابل نخستین قانونی بود که مراحل تکامل را پیمود و شامل:
- بردهداری
- انتقال اموال منقول و غیرمنقول
- هبه یا صلحنامه
بانکداری و حقوق دریایی
صرافی، بانکداری و کشتیرانی در بابل به رسمیت شناخته شده بود.
روابط خانوادگی
در ازدواج، دختر را جزء اموال بهادار میدانستند. قیمت دختر را شوهر به پدر میپرداخت. اگر پدر روحانی بود، مبلغ به مادر میرسید.
اموال منقول و غیرمنقول
فروشنده زمین میتوانست هر زمان زمین را به همان قیمت بازخرید کند.
کیفرهای عجیب بابل
بسیاری از جرائم، حکم اعدام داشتند؛ مثل:
- افترا
- سحر و جادو
- شهادت کذب
- راهزنی
- معماری که بنای نامطمئن میساخت
همچنین، آزمایش ایزدی برای اثبات بیگناهی مرسوم بود؛ افراد باید از آب و آتش عبور میکردند.
پرسش پایانی
با مطالعه قوانین گذشته شاید تعجب کنید بشر چه قوانین سختگیرانهای داشته است.
شما هم بنویسید: در حال حاضر چه قوانینی داریم که آیندگان از شنیدن آن شگفتزده خواهند شد؟
اگر میخواهید در زمینه قوانین، حقوق قراردادها یا مشاوره حقوقی قراردادهای ساختمانی اطلاعات بیشتری داشته باشید، تیم متخصص حقوقی تکا همراه شماست.
✅ همین حالا درخواست مشاوره ثبت کنید یا با شماره ۰۲۱۲۶۱۵۰۵۸۵ تماس بگیرید.
✅ برای دریافت مشاوره تخصصی در زمینه قراردادهای مشارکت در ساخت، همین حالا با ما تماس بگیرید!
کارشناسان حقوقی و فنی تکا آمادهاند تا بهترین راهکارها را در اختیارتان بگذارند.
📞 شماره تماس: 02126150585
🌐 درخواست مشاوره آنلاین
