حقوق مختلفی که برای اشخاص نسبت به اموال حاصل میشود وطبق ماده ۲۹ قانون مدنی اشخاص نسبت به اموال ممکن است علاقههای زیر را دارا باشند.
- مالکیت (عین یا منافع)
- حق انتفاع
- حق ارتفاق به ملک غیر
مالکیت
هرمالکی نسبت به مایملک خود حق هرگونه تصرف و انتفاع دارد مگر در مواردی که قانون استثنا کرده باشد. حق تصرف و انتفاع مالک ممکن است به وسیله قانون یا اسباب قانونی، مانند قرارداد و شرط ضمن عقد محدود شود.
هیچ مالی را از تصرف صاحب آن نمی توان بیرون کرد مگر به حکم قانون. با صدور سند مالکیت اصلاح حد ملک از طرف ثبت، وجهه قانونی نداشته است.
مالکیت زمین مستلزم مالکیت فضای محاذی آن است تا هرکجا بالا رود و همچنین است نسبت به زیرزمین. بالجمله مالک حق همه گونه تصرف در هوا و قرار دارد مگر آنچه را که قانون استثنا کرده باشد.(ماده ۳۸ قانون مدنی)
(در صورتی که در یک ساختمان قدیمی تعدادی از مالکین مخالف ساخت و ساز باشند چه باید کرد؟)
حق انتفاع: حق انتفاع عبارت است از حقی که به موجب آن شخص می تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند.
حق انتفاع بر سه قسم است
حق عمری: حق انتفاعی است که به مدت عمر منتفع یا شخص ثالثی برقرار شده باشد.
حق رقبی: حق انتفاعی است که برای مدت معینی تعیین شده باشد.
حق سکنی: اگر حق انتفاع سکونت در مسکنی باشد حق سکنی نامیده می شود.
اگر مالک برای حق انتفاع مدت معین تعیین نکرده باشد حق مزبور تا فوت مالک خواهد بود. مگر مالک قبل از فوت خود منصرف شود.
منتفع باید از مالی که موضوع حق انتفاع است سوء استفاده نکرده و در حفاظت آن تعدی یا تفریط ننماید.
مخارج لازمه برای نگاه داری مالی که موضوع انتفاع است برعهده منتفع نیست مگر اینکه خلاف آن شرط شده باشد.
حق انتفاع در موارد ذیل از بین می رود.
- در صورت انقضای مدت
- در صورت تلف شدن مالی که موضوع انتفاع است.
در موارد ذیل منتفع ضامن ضرر مالک است.
- در صورتیکه منتفع از مال موضوع انتفاع سوء استفاده کند.
- در صورتی که شرایط مقرره از طرف مالک رعایت ننماید و این عدم رعایت موجب خسارتی برموضوع حق انتفاع است.
منظور از صلح عمری چیست؟
اگر شخصی بخواهد بخشی از املاک و مستغلات و دارائی خویش را به فرزند خود یا کسی بدهد اما کاملا اختیار مال و یا املاک مورد نظر و همچنین سود دریافتی از ماحصل اجاره به طرف مقابل منتقل نشود و مالک اولی در مواقع بخصوصی که مد نظر او می باشد دوباره آن مال به تملک خود در بیاورد می تواند از صلح عمری استفاده کند.
حق ارتفاق
ارتفاق از رفاقت و به معنای دوستی است در مواردی استفاده می شود که حق کسی در ملک دیگری باشد. برای استفاده بهتر از ملک خود یعنی صاحب ملکی به اعتبار مالکیت خود می تواند از ملک دیگری استفاده کند. (مثلا کسی برای آبیاری و رفت و آمد به ملک خود میتواند از ملک دیگری استفاده کند.)
حق ارتفاق فقط در خصوص اموال غیر منقول است.